InicioLengua Yaqui

Lengua Yaqui

Juu Dirección General de Culturas Populares 

Por: Domitila Molina Amarillas y Salustriano Matus González 

nio-y-nia-yaqui-modelando-el-barroJuu Dirección General de Culturas Populares (DGCP) Consejo Nacional para la Cultura y las Artes betana; senu takaa ama woj mamni wasuktiam jippue juka itom oosaila yooluturia intok yoi luturiata boojoriakai, inim Mejikopo. 

Waka yooluturiata aa yee majtana’u intok aa suana betchiibo intok aa ta’anapo amani, oosailam intok yoi luturiata.  

Aa waata’u siimem nau lopola bem tulisi nau am luturiane’u nat emo yo’orekai emo am bitne’u; intok siimek juka ujyoliria yooluturiata inim mejiko bwiapo ito betana aukamta.  

Inika tekilta aa mammatte’u betana nau luturiawamta jariwa, wa kaa nanau maachik bempo’im yooluturiakapo intok jaisa bem aa yo’orepo intok am nakepo amani; inim bwiapo ta’ewamme intok yo’oriwamme jume bem  yooluturiam kaa am nana’anapo. Inim bwiapo tekipanoawa kaabeta jak wa’am eiyaiaka itom benak ojbokamta.

 Inii institusion gubernamental aet yeu yumabaeka eea aa mammatte’uchi, karim joakai nau yajinapo inilen beja . Juu Museo Nacional de Culturas Populares intok juu Centro de Información y Documentación Alberto Beltrán, inien ket senu takaa unila regionalim Cultura Popularim inimin ejtaopo joneeme Baja California, Chiapas, Chihuahua, Coahuila, Durango, Guerrero, Michoacán, Morelos, Nuevo León, Oaxaca (3), Puebla, Querétaro, Quintana Roo, Sonora, Veracruz (3) y Yucatán.

Yooluturiata suanapo amani (PCI) aet yeu yumabae aa mabetaka’uchi UNESCOta make, inii siime jume ji’osiam mammatte PCI ta ya’arim wate paisim betana ama am ji’ojtebaekai jum Sea Yooluturiata Nokriame tekipanoame inilen ket yoemia, institusionim  junalen ket bempo ket aa nakeka, aa yoreka, aa suakai, aa jinne’ukai itom yooluturiata inim mejiko bwiapo, aa boojoriasaka.  

Yooluturiam ka Nanaumachimeu Weyekame.

Inii beja wame yoluturiata tekipanoame intok aa jooame am aniasime bem am yo’otusimne betchiibo, waka bem ujyoria luturia bem aa joneepo bem jo’akapo nasuku, inien beja ame nasuku yo’otusimne juu nau alaewame intok juka bempo’im yooluturiata nau am nakuliasimne betchiibo, junuen beja tulisi nau am luturiane’epo. 

Inim naatekai beja bitwa intok joowa juu Programa para el Desarrollo Integral de las Culturas de los Pueblos y Comunidades Indígenas (PRODICI), inii bu’u yoi batorata jippue intok itom oosaila batorata, inii batora bu’u yooluturiata jippue kaa nanain maachik.

Programa Nacional de Arte Popular ta ket yeeka, inim luula beja siime ya’atebowa intok joowa, jinneuwame, yo’oturiawame, pa’akun bicha yeu jiabistewa wa yooluturia joowame, inien mammatteipo amani béja jinneuwa intok suawa juu sea yooluturia intok juu yooluturia aa aet mamtetune. 

Ta’etebowai intok Nattemaiwai Weyekame

Inii juka jaisa aa ta’atebonemta jooa, programam, proyektom intok tekilim DGCP ta jooa’um, inilen ket  jaisa jume achaim aa jooamta aniasaka itom oosailam betana. Jume proyektom siimeta nau lopola akiima mejiko bwiat yeu tajti, inilen beja siime jume Direksionim au jabwekame intok yooluturiata tekipanoame, Mejiko bwiat yeu tajti utteata am maksaka waka batorata luturiata jooamta.

Witti aa tekilek waka Programa Editorial DGCP ta betana siime ji’ojteita aa jippu’enepo oosailam betana ji’ojteik , juu Centro de Información y Documentación Alberto Beltrán.

Desarrollo Regional intok Municipalta Yekame

Amemak luturiak intok am nok aniasime jaisa am yo’otusimne jume unidad Regionalim intok ameu cha’akammewi Cultura Popularim mewi ejtaompo intok inim siime Republica Mejikanapo yeu tajti, siimem inime masa utteaka beja waka yooluturiata tekipanoa.

Ket yooluturiata jowapo amani intok juka batorata aa jooamta make juni amemak luturiak, nau aa nakuliawapo intok jaisa bem aa mammattepo, jaisa bem aa yaanepo jume tekil proyektom juka bem luturia jaisa utteata aa maknepo amani, junuen beja juka sea yooluturia utteata aa makna’apo. Wate mak, tekipanoa juu Centro Internacional de la Diversidad Cultural Chapajpo ejtaopo intok juu Centro de las Artes Indígenas Takilhsukut Vercruzpo.

Junulen ket , inim naatekai aa yeeka juka Programa de Apoyo a las Culturas Municipales y Comunitarias (PACMYC), Mejiko bwiat yeu tajti tomita nau totoja gobierno ejtaowi intok federaltawi aa ujbwanakai, wame proyektom batorata jooa’um betchiibo yooluturiata tekipanoame.